Zachowek – czym jest i komu się należy?

31 marca 2023 14:06

Prawo spadkowe przewiduje dwa sposoby dziedziczenia, tzn. ustawowe oraz testamentowe. W pierwszym przypadku to przepisy prawa wyznaczają krąg spadkobierców. Testator może jednak całkowicie zmienić te ogólne zasady w swojej ostatniej woli. Ma prawo powołać do spadku zupełnie dowolne osoby, nawet z pominięciem najbliższych. Na szczęście ustawodawca przewidział taką okoliczność.

Czym jest zachowek?

Zachowek służy ochronie interesów osób najbliższych zmarłego. Najprościej mówiąc, to roszczenie o tzw. substytut spadku, czyli o zapłatę sumy pieniężnej. Warto pamiętać, że świadczenie może przybrać tylko i wyłącznie taką formę. Nie jest więc możliwe, aby w ramach zachowku zyskać np. prawo własności do nieruchomości. O zachowek można ubiegać się w razie niepowołania do spadku w testamencie lub jeżeli wartość przypadającego udziału jest zbyt niska, tzn. wynosi mniej, niż potencjalny zachowek.

Kto może ubiegać się o zachowek?

Zgodnie z art. 991 §1 Kodeksu cywilnego, roszczenie o zachowek przysługuje zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy. Jako prawnik z Częstochowy uczulam szczególnie na drugą część przywołanego przepisu. Wbrew pozorom prawo to nie przysługuje bowiem wymienionym podmiotom łącznie. Wszystko zależy od tego, kto dziedziczyłby po zmarłym, gdyby dziedziczenie odbywało się w drodze ustawowej.

Upraszczając, w pierwszej kolejności o zachowek mogą ubiegać się małżonek oraz zstępni zmarłego. Dopiero w sytuacji, gdy spadkodawca nie miał dzieci, prawo to przysługuje jego rodzicom i małżonkowi. Jeżeli zaś nie miał on ani potomków, ani nie pozostawał w związku z małżeńskim, uprawnionymi do zachowku są tylko rodzice. Należy pamiętać, że zachowek nie przysługuje osobom wydziedziczonym oraz tym, które odrzuciły spadek.